ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΕΣ

Μια σημαντική οικογένεια της Μεγάλης Λομποτινάς και της ευρύτερης περιοχής, είναι και η οικογένεια των Χρυσοβέργηδων.

Όπως και οι Καναβαίοι, το ίδιο κι εκείνοι είχαν τη ρίζα τους στο Βυζάντιο. Χειρόγραφο με τίτλο «Ιστορικοί σημειώσεις των υπέρ Πατρίδος Αγώνων της οικογενείας Τρακαίων η Κομνηνού Τράκα, από της υπό των Τούρκων κατακτήσεως των Σαλώνων Παρνασίδος μέχρι του έτους 1878…» και στις σελίδες 212-215 αναφέρεται. «Περί της εν Ναυπάκτω οικογενείας των Χρυσοβέργηδων, του Συνταγματάρχου του Μηχανικού, Χαραλάμπους Χρυσοβέργη της Πελοποννήσου» υπήρχε εν Κωνσταντινουπόλει οικογένεια Χρυσοβέργηδων ήτις «έλαβεν και τον τίτλον του Κουροπαλάτου, ήτοι του Αυλάρχου των αυτοκρατόρων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εκ της οικογενείας ταύτης των Χρυσοβέργηδων εγένοντο και τρεις Πατριάρχαι ήτοι ο μεν Λούκας Χρυσοβέργης επατριάρχευσε εις τα 800 μ.Χ. ο δε Νικόλαος Χρυσοβέργης επατριάρχευσε εν Κωνσταντινουπόλει και ούτως εις τα 1050 μ.Χ. και ο της Μεσημβρίας Αρχιεπίσκοπος Κωνστάντιος Χρυσοβέργης, επατριάρχευσεν και ούτος εν Κωνσταντινουπόλει ως οι ανωτέρω δύο εις το 1818 και εκ δευτέρου ο ίδιος πατριάρχευσεν εις τα 1838…

Οι απόγονοι της οικογενείας των Χρυσοβέργηδων μετά την υπό των Τούρκων κατάκτησιν της Κωνσταντινουπόλεως κατέφυγον μετά της αυτοκρατορικής οικογενείας των Κομνηνών εις την παρά τον Αίμον πόλιν Μεσημβρίαν καλουμένην της Θράκης και ήσαν τρεις αδελφοί. Μετά παρέλευσιν δε χρόνου τινός ο μεν εις των αδελφών έμεινεν εκεί, ο δε δεύτερος κατέφυγε εις την Πελοπόννησον και ο τρίτος εις τα όρη της Πίνδου (εις Ναύπακτον). Εκ του της Ναυπάκτου Χρυσοβέργη – το σωστότερο ήταν να λέει: Εκ του της Μεγ. Λομποτινάς Χρυσοβέργη -κατήγοντο οι τρεις αδελφοί Νικόλαος, Βασίλειος και Παντελέων Χρυσοβέργης (ορα Γ. Τσατσάνη: Ναυπακτίτες Αγωνιστές του ’21) ευπαίδευτοι κάτοικοι Ναυπάκτου, οίτινες έλαβον σπουδαίον μέρος εις την του 1821 επανάστασιν και ιδίως ο μεγαλύτερος τούτων Νικόλαος εδιορίσθη παρά του Καποδιστρίου επιθεωρητής του στρατού, παρά δε του Βασίλειος Όθωνος ημείφθη με τον βαθμόν του Λοχαγού της Φάλαγγος. (στο χειρόγραφο αυτό δεν μνημονεύονται οι τρεις ακόμα αδελφοί Αθανάσιος, Αναστάσιος και Αντώνιος Χρυσοβέργης, που και οι τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Αγώνα του ’21). Εκ των τριών τούτων αδελφών, οι μεν Βασίλειος και Παντελέων έμειναν εις Ναύπακτον άγαμοι, ο δε Νικόλαος Χρυσοβέργης κατώκησεν εις Λαμίαν της Φθιώτιδος υπανδρεθείς την θυγατέρα του προεστού Λαμίας Χρίστου Χατζηχρήστου Μαρία. Εξελέγει εν τη εφαρμογή του Δημοτικού συστήματος ως πρώτος δήμαρχος Λαμίας, εγέννησε μίαν θυγατέρα ονόματι Αναστασίαν και την υπάνδρευσεν με τον εξ Αγόριανης Παρνασίδος καταγόμενον και εις Λαμίαν αποκατασταθέντα Λεωνίδαν Κομνά Τράκαν το 1847 την 27 Δεκεμβρίου. Η Αναστασία απέκτησεν τέσσερα τέκνα ονόματι Κομνάν, Αικατερίνη (ή Ειρήνη), Βασιλικήν και Νικόλαον. Κι ο μεν Κομνάς απεβίωσεν εις Καιρόν της Αιγύπτου του 1885 ως Προξενικός Πράκτωρ της Ελληνικής Κυβερνήσεως εις Σουέζ, η Ειρήνη υπανδρεύθη τον Κωνσταντίνον Ρενδίναν λοχαγόν, η Βασιλική τον Νικόλαον Ευαγγέλου Κοντογιάννην, ήτις απεβίωσεν το 1881 Ιουνίου ’23, ο δε Νικόλαος εδιορίσθη το 1883 Λογιστής του εν Λαμία υποκαταστήματος της Ενικής τραπέζης. (Σημειώνουμε ότι η Μάνα του Γιάννη Ν. Καναβού, είχε αδελφό τον σύζυγο της Βασιλικής, Νικόλαον Ευαγγέλου Κοντογιάννην). Ο δε Βασίλειος Χρυσοβέργης, άμα επί της Βασιλείας του Όθωνος εισήχθη επί τοις Δικαστηρίοις το των δικηγόρων σύστημα, διορίσθη δικηγόρος και ως τοιούτος εξήσκησεν επί πολλά έτη το του δικηγόρου επάγγελμα εις το Πρωτοδικείον Μεσολογγίου και επίτινα έτη εις το της Λαμίας. Εδιορίσθη και Πρωτοδίκης και ως τοιούτος διετέλεσεν εις το Πρωτοδικείον Πατρών και Αθηνών και επανελθών εις το του δικηγόρου επάγγελμα απεβίωσεν εν Αθήναις».

(Με το υπ’ αριθ. 65/28.10.1839 πληρεξούσιο του, και βάσει του προηγουμένου υπ’ αριθ. 1.35/10/1/1838 πληρεξουσίου προς αυτόν της συζύγου του Αικατερίνης, ο Κωνσταντίνος Βουλπιώτης διορίζει περαιτέρω πληρεξούσιό του τον δικηγόρο Μεσολογγίου κύριον Βασίλειον Χρυσοβέργην).

Ο δε Παντελέων Χρυσοβέργης, ετιμήθη με τον βαθμόν του Ανθυπολοχαγού της Φάλαγγος, εξελέγη βουλευτής Ναυπακτίας επί Όθωνος και απεβίωσεν και ούτος εν Αθήναις. Ο δε πατήρ των εχρημάτισεν Διδάσκαλος προ της του 1821 επαναστάσεως εν Λεβαδεία και επονομάζετο Μέγας Διδάσκαλος».

Ο Βασίλειος Χρυσοβέργης στην αίτηση του προς την επιτροπή αγώνος γράφει: «Ο πατήρ μου Ιωάνης Χρυσοβέργης μυηθείς εις το μυστήριον της επαναστάσεως κατά το 1817, συνεισέφερεν αρκετά χρήματα και κατηχήθη. Αρξαμένης δε της επαναστάσεως πάντας τους υιούς αυτού απέστειλεν εις τας μάχας».

Προς επιβεβαίωση του γεγονότος ότι η οικογένεια του Γιάννη Χρυσοβέργη, του Μεγάλου αυτού Διδασκάλου, ήταν μια από τις διακεκριμένες οικογένειες της Μεγάλης Λομποτινάς, παραθέτουμε αμέσως παρακάτω τη νεκρολογία του Νικολάου Χρυσοβέργη, όπως αυτή περιλαμβάνετα στα Ιστοριολαογραφικά του Χ.Δ. Χαραλαμπόπουλου.

«Ο κοσμοπόθητος Νικόλαος Χρυσοβέργης γεννηθείς εις το χωριόν Λομποτινά των Κραβάρων, νυμφευθείς δε και κατοικήσας προ ετών εις Λαμίαν δεν υπάρχει πλέον εν τοις ζώσιν, αναρπασθείς υπό ολιγοήμερου οξείας νόσου, επισκεφθείς τακτικώς και επιμελώς παρά του επιστήμονος και αρκετήν πείραν του κλίματος της Λαμίας έχοντος ιατρού Γεωργιάδου και του Στρατιωτικού Ιατρού Σ. Βάλα, ευρούσης της επιστήμης φραγμόν μέγαν την προβεβικυίαν ηλικίαν του. Καταλιπών εις μεν την οικογενειάν του και συγγενείς λύπην απαρηγόρητον, εις δε τους φίλους του μέγαν πόνον, απεδήμησε προς Κύριον την 28ην Δεκεμβρίου. Ήτο δε ο Μακαρίτης, υιός του κατά την καθ’ ημάς σοφίαν Μεγάλου Διδασκάλου Ιωάννου Χρυσοβέργη υφ’ ω ανατραφείς και παιδευθείς την αληθινήν παιδείαν εδείχθη άξιος του σοφού πατρός του.

Καίτοι δε ο μακαρίτης επί τουρκοκρατίας έφερε τα πρώτα παρά τοις εν Φθιώτιδι κρατούσι, ωφελών πολυειδώς τους ομογενείς του και αναρριπίζων το υποτιφόμενον (;) της ελευθερίας ζώπυρον, άμα όμως ήκουσε την πανσθενή της Πατρίδος του φωνήν καλούσης τα τέκνα της δια να συντρίψωσι τας αλύσσεις της, καταφρονήσας δόξας και τιμάς και πλούτη και εις μηδέν λογισάμενος τους κινδύνους, έδραμεν αλαλάζων δια να αποδώσει τα τροφεία εις την ποθητήν Πατρίδα. Διαπρέψας δε κατά διαφόρους εποχάς και ως στρατιωτικός και ως πολιτικός ετιμήθη υπό πασών των Κυβερνήσεων και μάλιστα υπό του αοιδήμου Κυβερνήτου, αποδεξαμένου το πειθήνιον και ειρηναίον του χαρακτήρος του. Πολλάκις δε εκλεχθείς και πληρεξούσιος εξεπλήρωσε τα της εντολής του επαξίως της των εκλεξαμένων εμπιστοσύνης. Επί δε της βασιλείας ετιμήθη με τον βαθμόν του αξιωματικού, υπήρξε δε και πρώτος Δήμαρχος Λαμίας καταβάλλων απείρους κόπους υπέρ του Δήμου», (εφ. Αιών 20 Ιαν. 1851).

Ο πατέρας των έξη αδελφών Ιωάννης Χρυσοβέργης, ο περίφημος Μεγάλος Διδάσκαλος, από τη Μεγάλη Λομποτινά είχε διδάξει σαν ελληνοδιδάσκαλος και στο ελληνικό σχολείο το οποίον εσύστησεν ο εκλαμπρότατος πληρεξούσιος Τοποτηρητής της Α. Εξοχότητος (του Κυβερνήτου Καποδίστρια) εις το Φρούριον της Ναυπάκτου, στο οποίο εδίδαξε ο Ιωάννης Χρυσοβέργης – όντας άνδρας ικανός τοιούτου επαγγέλματος και χρηστοήθης – έχοντας 15 μαθητάς και του οποίου τον μισθόν ανά γρόσια 15 τον μήνα επλήρωνεν εξ ιδίων του ο πληρεξούσιος τοποτηρητής που δεν ήταν άλλος απ’ τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Ο Ιωάννης Χρυσοβέργης «μετά παρέλευσιν δέκα πέντε ημερών της συστήσεώς του επλήρωσεν το κοινόν χρέος…».

Ο Ιωάννης Χρυσοβέργης υπογράφει στις 3 Οκτ. 1829 σε έναν λογαριασμό του Σχολείου και ο Χ.Δ. Χαραλαμπόπουλος συμπεραίνει ότι πρέπει να πέθανε στο χρονικό διάστημα από 3 μέχρι τις 18 Οκτ. 1829. Κατά την άποψη του ιδίου είναι πολύ πιθανόν ο Γιάννης Χρυσοβέργης να φοίτησε στη σχολή του χωριού του, τη φημισμένη Σχολή της Μεγάλης Λομποτινάς στην οποία δίδαξε και ο Πατροκοσμάς και αργότερα να υπηρέτησε κι ο ίδιος σαν διδάσκαλος.

Ο άρχοντας της Μεγάλης Λομποτινάς Ιωάννης Χρυσοβέργης, ο Πρωτοδιδάσκα-λος της Επαρχίας Ναυπακτίας, ο απαράμιλλος πατριώτης, ο μυημένος εις το μυστήριον της Φιλικής Εταιρείας, έφυγε με το χάραμα της ελεύθερης ζωής στην πολυβασανισμένη πατρίδα του, ακολουθώντας στον τάφο τους τρεις λεβέντες γιους του, τον Θανασάκη του, τον Ανάσταση του και τον Αντώνη του, που και οι τρεις γαλουχημένοι απ’ τον σοφό πατέρα τους Εθνικά, πατριωτικά έπεσαν στο πεδίο της μάχης κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Αγώνα του ’21, πριν προλάβουν να χαρούν την επιστροφή της ελευθερίας στην πατρίδα τους στην οποία τόσο πολύ πίστεψαν και για την οποία με τόση απλοχεριά πρόσφεραν το πολυτιμότερο αγαθό, τη ζωή τους.